Τεχνητή Νοημοσύνη στην Τέχνη
Προς το τέλος της δεκαετίας του εβδομήντα, δύο ήταν οι κύριες έγνοιες της μυημένης και ψαγμένης νεολαίας της εποχής: Η επέλαση της αριστεράς και η επιστημονική φαντασία. Έχει μελετηθεί, αναλυθεί και κατηγοριοποιηθεί σε υπέρτατο βαθμό η ενασχόληση και οι επικές διαμάχες σχετικά με την αριστερή ιδεολογία και τα παρακλάδια της. Πόσοι όμως θυμούνται τις διαμάχες μεταξύ υποστηρικτών του Ισαάκ Ασίμωφ και εκείνων του Άρθουρ Κλαρκ; Η τεχνολογία αιχμής, αν και στα σπάργανα, είχε αρχίσει αμυδρά να δείχνει τις δυνατότητες του μέλλοντος.
Εφόσον οι πληροφορίες σχετικά με την πρόοδο της κατέφθαναν με το σταγονόμετρο και με μεγάλη καθυστέρηση από Αμερική και Ευρώπη, τα βιβλία της επιστημονικής φαντασίας πρόσφεραν ένα πρώτης τάξεως άλλοθι προκειμένου να μιλήσεις για επιτεύγματα και ιστορίες, καθ` υπέρβαση χρόνου. Κι όλα αυτά πολύ πριν το κυβερνοπάνκ κίνημα του «Νευρομάντη», αλλά και το νεομεσαιωνικό του «Άρχοντα των Δακτυλιδιών».
Δεν υπάρχει μεγαλύτερη και πιο ενδιαφέρουσα διαμάχη, εάν εξαιρέσει κανείς αυτήν των Καπουλέτων εναντίον των Μοντέκων .Ατελείωτες συζητήσεις σαν να μην υπάρχει αύριο, ποιος είναι ο αυθεντικότερος και σημαντικότερος συγγραφέας. Ο ρωσικής καταγωγής Αμερικανός Ασίμωφ ο συγγραφέας 500 βιβλίων ε.φ. συμπεριλαμβανομένου του «Εγώ το Ρομπότ» και δημιουργός των τριών νόμων της ρομποτικής, ή ο Βρετανός Άρθουρ Κλαρκ ο εμπνευστής των τηλεπικοινωνιακών δορυφόρων σταθερής τροχιάς και συγγραφέας της «Οδύσσειας του Διαστήματος» και των «Επικυρίαρχων»; Οι παρέες είχαν επιχειρήματα είχαν στοιχεία και εάν βρισκόσουν κοντά ως ουδέτερος ακροατής, είχες την αίσθηση πως η Γαλαξιακή Αυτοκρατορία βρίσκεται προ των πυλών έτοιμη να καταλάβει την Γη μας .
Το παράξενο είναι πως από εκείνες τις επικές διαμάχες υπάρχει μία και παραμένει «ζωντανή». Η διαχρονική αγωνία για την πορεία και την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης στα ρομπότ σε σχέση με την ανθρώπινη νόηση, αγωνία την οποία περιέγραψαν με τον καλύτερο τρόπο οι Ασίμωφ και Κλαρκ . Ας ξεκινήσουμε όμως από σωστές βάσεις. Τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη;
Σύμφωνα με τον ορισμό που βρίσκει κανείς στην wikipedia : Tεχνητή νοημοσύνη είναι ο κλάδος της πληροφορικής ο οποίος ασχολείται με τη σχεδίαση και την υλοποίηση υπολογιστικών συστημάτων που μιμούνται στοιχεία της ανθρώπινης συμπεριφοράς τα οποία υπονοούν στοιχειώδη ευφυΐα: μάθηση, προσαρμοστικότητα, εξαγωγή συμπερασμάτων, κατανόηση από συνμφραζόμενα, επίλυση προβλημάτων κλπ.
Από την άλλη, σε σελίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαβάζουμε: «Στις μέρες μας το 61% των Ευρωπαίων διάκειται ευνοϊκά στην Τεχνητή Νοημοσύνη και στα ρομπότ, ενώ το 88% θεωρεί ότι οι τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης απαιτούν προσεκτική διαχείριση. (Ευρωβαρόμετρο 2017, ΕΕ28)»
Όσο κι αν φαίνεται παράδοξο δεδομένου του ότι η τεχνητή νοημοσύνη ΕΙΝΑΙ ανθρώπινη επινόηση, εντούτοις το 39 τοις εκατό των Ευρωπαίων δεν της έχει καμία εμπιστοσύνη.
Από τις αρχές του εικοστού αιώνα υπάρχει ένας τεράστιος όγκος παραφιλολογίας με εκτενή άρθρα σε λαϊκά περιοδικά και εφημερίδες, προερχόμενος από κινηματογραφικές παραγωγές και τηλεοπτικές σειρές που βασίζονται σε μυθιστορήματα επιστημονικής φαντασίας. Τα περισσότερα από αυτά τροφοδοτούν φόβο και ανασφάλεια σε σχέση με την πορεία και την εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας στον τομέα της ρομποτικής. Ας δούμε τρεις από τις δημοφιλέστερες.
Το «κακό» ξεκίνησε με την γερμανική δυστοπική ταινία «Μετρόπολις» παραγωγής 1927 σε σκηνοθεσία Φριτς Λανγκ , όπου ένα ρομπότ με οικεία γυναικεία μορφή μιας όμορφης εργάτριας της Μαρίας παραλίγο να καταστρέψει αφελείς εργαζόμενους, παρασύροντάς τους σε επικίνδυνες πράξεις τις οποίες πληρώνουν με το αίμα τους, μέχρι να αποκαλυφθεί η αληθινή ταυτότητά του και να καταστραφεί στην πυρά.
Σε παρόμοιο κλίμα καταστροφολογίας εμπλέκονται και οι κάτοικοι του μέλλοντος της ταινίας του 1982 «Blade Runner» σε σκηνοθεσία Ρίντλευ Σκοτ. Η ταινία εστιάζει σε ομάδα από επαναστάτες δραπέτες ρομπότ, εδώ ονομάζονται ρέπλικες, οι οποίοι κρύβονται στο Λος Άντζελες και στον έμπειρο Blade Runner-εξολοθρευτή Rick Deckard (Χάρισον Φορντ). Ο χαρακτήρας του Φορντ δέχεται απρόθυμα την αποστολή να τις κυνηγήσει, ιδιαιτέρως την πολύ όμορφη ρέπλικα (Σων Γιανγκ) η οποία αγνοεί ότι είναι ρομπότ. Το άγρυπνο μάτι του υπολογιστή με το όνομα Hal 9000 είναι ο πρωταγωνιστής στην ταινία «2001 η Οδύσσεια του Διαστήματος» του 1968 σε σκηνοθεσία Στάνλευ Κιούμπρικ βασισμένο σε ένα διήγημα του Άρθουρ Κλαρκ «The Sentinel»-ο βοηθός. Ο HAL είναι ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής τεχνητής νοημοσύνης με πολύ κακές προθέσεις απέναντι στο ανθρώπινο γένος. Για να τα καταφέρει χρησιμοποιεί προηγμένες δυνατότητες αίσθησης, είναι ικανός όχι μόνο να αναγνωρίζει και να επεξεργάζεται φωνή και φυσική ομιλία, αλλά μπορεί να αναγνώσει χειλική ομιλία, να αναγνωρίζει πρόσωπα, να κάνει εκτιμήσεις τέχνης, να ερμηνεύει και να εκφράζει ανθρώπινα αισθήματα και λογική, και φυσικά να παίζει σκάκι, πέραν της ικανότητας διατήρησης όλων των συστημάτων του σκάφους σε ένα διαπλανητικό ταξίδι.
Επιστημονική Φαντασία & Τεχνητή Νοημοσύνη στην Τέχνη
Κι ενώ όλα αυτά τα θαυμαστά συμβαίνουν στις σκοτεινές κινηματογραφικές αίθουσες, ο Stephen Hawking φέρεται να έχει δηλώσει σε συνεντεύξεις του: «η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να συλλαβίσει το τέλος της ανθρώπινης ύπαρξης», δημιουργώντας ακόμη μεγαλύτερη σύγχυση.
Όμως οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν από νωρίς τοποθετηθεί επί του θέματος: Τα ρομπότ υπάρχουν για να μας υπηρετούν. Πρόκειται για τον Τάλω το πρώτο επίσημα καταγεγραμμένο ρομπότ στην σύγχρονη ιστορία .Η πιο γνωστή εκδοχή του μύθου του, λέει πως τον κατασκεύασε ο θεός Ήφαιστος και τον χάρισε στον βασιλιά Μίνωα, για να φυλάει την Κρήτη. Δουλειά του Τάλω ήταν να προστατεύει την Κρήτη από κάθε εισβολέα κάνοντας τον γύρο του νησιού τρεις φορές τη μέρα. Ο Τάλως έμπαινε στη φωτιά και το χάλκινο κορμί του πυρακτωνόταν. Μετά σφιχταγκάλιαζε τους εχθρούς οι οποίοι γίνονταν παρανάλωμα.
Εάν εξετάσει κανείς τους τομείς στους οποίους η τεχνητή νοημοσύνη έχει ήδη εισχωρήσει στην ζωή μας θα διαπιστώσει πως δεν είναι και λίγοι.
Διαδικτυακή αγορά και διαφήμιση. Οι μηχανές αναζήτησης παρέχουν αποτελέσματα βάσει της τεράστιας ποσότητας δεδομένων που εισάγουν οι χρήστες στο διαδίκτυο.
Προσωπικοί ψηφιακοί βοηθοί, κοινώς smartphones. Τα έξυπνα τηλέφωνα (smartphones) χρησιμοποιούν την τεχνητή νοημοσύνη για την παροχή βελτιστοποιημένων και εξατομικευμένων ρυθμίσεων στους χρήστες τους. Ο εικονικός βοηθός λειτουργεί ως προσωπικός γραμματέας του χρήστη: απαντά σε ερωτήσεις, παρέχει συστάσεις, υπενθυμίζει συναντήσεις. Είναι επίσης ένας ηλεκτρονικός συνομιλητής που προσαρμόζεται στα ατομικά χαρακτηριστικά ενός συγκεκριμένου ατόμου, λαμβάνοντας υπόψη το περιβάλλον του χρήστη, το εύρος των ενδιαφερόντων του και τις συνήθειες του.
Συστήματα αναγνώρισης προσώπου και ομιλίας.
Ενσωματωμένη τεχνητή νοημοσύνη: ρομπότ , αυτόνομα αυτοκίνητα, τηλεκατευθυνόμενα αεροσκάφη (drones).
Κι αν όλα αυτά δεν είναι σε θέση να πείσουν για την χρησιμότητα της τεχνητής νοημοσύνης , ότι δηλαδή έχει τεράστιες δυνατότητες τις οποίες δεν είμαι επιστημονικά καταρτισμένη να σας διαφωτίσω και φυσικά μπόλικο μέλλον, θα ήθελα να σταθώ σε μια τελευταία ανακάλυψη η οποία μάλλον συμπληρώνει με τον καλύτερο τρόπο την περιπέτεια της ανθρώπινης σκέψης και νόησης.
Σύστημα τεχνητής νοημοσύνης με την ονομασία «Ιθάκη» εκπαιδεύτηκε να διαβάζει μισοκατεστραμμένα αρχαιοελληνικά κείμενα με σχετικά υψηλή ακρίβεια, μια εξέλιξη που αναμένεται να επιταχύνει τις προσπάθειες γλωσσολόγων και αρχαιολόγων. Πρόκειται για ένα επίτευγμα της DeepMind, εταιρεία της Google που ειδικεύεται στην τεχνητή νοημοσύνη. Η DeepMind συνεργάστηκε στη μελέτη με ερευνητές του Τμήματος Πληροφορικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΟΠΑ) και των πανεπιστημίων της Οξφόρδης και της Βενετίας. Το σύστημα μπορεί όχι μόνο να διαβάζει κείμενα και να συμπληρώνει τους χαρακτήρες που λείπουν αλλά και να εκτιμά κατά προσέγγιση την ηλικία τους και τη γεωγραφική προέλευσή τους.
Πρόκειται λοιπόν για ένα ρομπότ το οποίο όχι μόνο έμαθε ανάγνωση, αλλά κατάφερε να « διαβάζει» και κομμάτια που λείπουν. Ως συνήθως διακατέχομαι από ανάμεικτα συναισθήματα . Από ενθουσιασμό για το επίτευγμα της «δημιουργικής» ανάγνωσης αλλά και απογοήτευση για την προοπτική ενός ακόμη ζοφερού μέλλοντος όπου ακόμη και το διάβασμα πραγματοποιείται μηχανικά.
Στο βάθος αχνοφαίνεται η μορφή του χάλκινου γίγαντα Τάλω να κλείνει πονηρά το μάτι, καθώς προχωρά με αργά βήματα ενώ ο βαρύς μεταλλικός ήχος των σκουριασμένων αρθρώσεών του δείχνει πως έχει αρχίσει να περνά και γι` αυτόν ο πανδαμάτωρ χρόνος . Κάτι έχει αλλάξει στην εμφάνισή του. Πλέον κρατά στα χέρια του με πολύ προσοχή και σεβασμό τους κανόνες της ρομποτικής για ρομπότ με ποζιτρονικό εγκέφαλο, κανόνες που θέσπισε ο Ισαάκ Ασίμωφ στο διήγημα «Runaround» (1942).
Το ρομπότ δεν θα κάνει κακό σε άνθρωπο, ούτε με την αδράνειά του θα επιτρέψει να βλαφτεί ανθρώπινο ον.
Το ρομπότ πρέπει να υπακούει τις διαταγές που του δίνουν οι άνθρωποι, εκτός αν αυτές οι διαταγές έρχονται σε αντίθεση με τον πρώτο νόμο.
Το ρομπότ οφείλει να προστατεύει την ύπαρξή του, εφόσον αυτό δεν συγκρούεται με τον πρώτο και τον δεύτερο νόμο.
Για το άρθρο: Επιστημονική Φαντασία & Τεχνητή Νοημοσύνη στην Τέχνη ιστοσελίδες βοηθήματα: https://www.europarl.europa.eu/news/el/headlines/society/20200827STO85804/ti-einai-i-techniti-noimosuni-kai-pos-chrisimopoieitai
https://www.sansimera.gr/biographies/2796
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CF%83%CE%B1%CE%AC%CE%BA_%CE%91%CF%83%CE%AF%CE%BC%CF%89%CF%86
https://m.myfilm.gr/v2/hot-2/articles-essays/item/3281-20-tainies-epistimonikis-fantasias-sci-fihttps://www.explorecrete.com/mythology/GR-talos.html
Φωτογραφίες από το Wikimedia:
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Artificial-Intelligence.jpg?fbclid=IwAR0u5mu4emg9NpxcDcyrjeXIv-nLNonfMFvhr99-jMHUmZHPNBNFWTZoKCQ
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Artificial_Intelligence_%26_AI_%26_Machine_Learning_-_30212411048.jpg?fbclid=IwAR2OFXpg7rqrG1RywjaM-VDi_Y_m2-tCTYZ4GdRUVJqUTYHd1kErlAibMEY
https://www.tovima.gr/2022/03/09/science/texniti-noimosyni-tis-google-apokryptografise-arxaia-ellinika-keimena/
