ΜΑΡΙΑ ΛΑΪΝΑ (1947-2023)
«Αν κάποτε πεθάνω, / μην ακούσεις ποτέ πως τάχα ‘’κείμαι ενθάδε’’: / εσύ θα με βρεις στην αναπνοή του αγέρα / στο φευγαλέο, παιδικό χαμόγελο».
«Θριαμβικό».
Στις 27 Δεκεμβρίου του 2023, έφυγε από τη ζωή μια από τις κορυφαίες και πλέον πολυβραβευμένες σύγχρονες Ελληνίδες ποιήτριες, η Μαρία Λαϊνά.
Το 2022 τιμήθηκε με το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Γραμμάτων για τη συνολική της προσφορά στα γράμματα, ενώ το 2014 της είχε απονεµηθεί από την Ακαδηµία Αθηνών το Βραβείο Κώστα και Ελένης Ουράνη για το σύνολο του ποιητικού της έργου. Έχει τιµηθεί επίσης µε το Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1993), το Βραβείο Καβάφη (1996), το Βραβείο Μαρία Κάλλας του Γ΄ Προγράµµατος της ΕΡΤ (1998) και το Πανεπιστήµιο της γενέθλιας πόλης της, της Πάτρας, την τίµησε µε διάκριση για τη συµβολή της στα γράµµατα και στις τέχνες.
Το σπουδαίο έργο της περιλαµβάνει δέκα ποιητικές συλλογές, δώδεκα θεατρικά, πέντε πεζογραφήµατα, τέσσερις κριτικές και µελετήµατα, σύνταξη ανθολογίας ξένης ποίησης του 20ού αιώνα. Από τις Εκδόσεις Πατάκη ανατυπώθηκαν και επανακυκλοφορούν η συγκεντρωτική έκδοση µε τον τίτλο Σε τόπο ξερό, Ποιήματα 1970-2012 (2015), το Θυµάσαι τι είναι ποίηση; Ιστορίες ποδηλασίας (2018), πενήντα επιφυλλίδες από τη στήλη της «Πεντάλ» στο ένθετο «Βιβλιοθήκη» της Ελευθεροτυπίας, η νουβέλα Τι όµορφη που είναι η ζωή (2020), η ποιητική συλλογή Ό,τι έγινε (2020) και τα θεατρικά έργα Λοξοί δρόμοι / Το δέντρο (2023), αυτοτελή και σε ανθολογίες. Τα έργα της έχουν µεταφραστεί σε πολλές ξένες γλώσσες.
Όπως έγραψε ο συγγραφέας Διονύσης Μαρίνος στην Bookpress, «Πρόκειται για μια σπάνια περίπτωση συγγραφέα που ενώ έζησε μακριά από τα πλήθη, το έργο της μίλησε τόσο βαθιά για τα ανθρώπινα».
Το έργο της Μαρίας Λαϊνά
Σε τόπο ξερό απλώνω τον κήπο μου έως ότου γεμίσει το στόμα μου γέλιο.
Έζησα µε αναίδεια
και µοναξιά.
Μιλάω στο πρώτο πρόσωπο.
Έζησα µε παράξενες σκέψεις
σκοτεινές παρορµήσεις
και όνειρα·
σε µερικά έβγαινα σε λιµάνια
σ’ άλλα πνιγόµουνα
λίγο πριν απ’ την όχθη
κατάπινα το αλµυρό νερό.
Ολόκληρη έζησα.
ξερολιθιά µε άνοιγµα στη θάλασσα·
σκέψου τα πράγµατα που δεν θα κάνουµε ποτέ
«Το πρωί είναι το χειρότερο. Εκεί που ξηµερώνουν οι προσδοκίες. Και τα πράµατα που έχω να κάνω, ό,τι έχω αφήσει σε εκκρεµότητα όλον αυτό τον καιρό; Τα τηλεφωνήµατα, οι διευθετήσεις, η υποµονή, η υποµονή που πρέπει να δείξω στο συνηθισµένο κανονικό, η προσπάθεια να αισθανθώ ή να µην αισθανθώ αν ακούσω κάτι δυσάρεστο; Παρακαλάω να κοιµηθώ αµέσως, να µην προλάβω να σκεφτώ, µην προλάβω να σκεφτώ άλλο».
Μια γυναίκα, καθώς µεγαλώνει, βρίσκει ξαφνικά τον εαυτό της να βιώνει συναισθήµατα που είχε βιώσει η µητέρα της πριν, αλλά εκείνη τα αγνοούσε όταν ήταν νέα. Μια κατάθεση κατάθλιψης, όπου αναθεωρούνται ιδέες και σκέψεις. Μια περιπέτεια ζωής για τον ανελέητο χρόνο. Όπου ο άνθρωπος µόνο αν γίνει ερείπιο, θα φτάσει στο τέρµα.
Οι Λοξοί δρόµοι είναι ένα πολυπρόσωπο θεατρικό έργο. Πολυπρόσωπο, µε την έννοια ότι τον πρωταγωνιστικό ρόλο υποδύεται µια γυναίκα, η οποία περιδιαβάζει σπουδαίους γυναικείους ρόλους του διεθνούς θεατρικού ρεπερτορίου (Ευριπίδης, Σαίξπηρ, Ίψεν, Στρίντµπεργκ, Ουίλλιαµς) υποβοηθούµενη επί σκηνής από έναν πλαστό «σκηνοθέτη» που την ακοµπανιάρει καθ’ υπόδειξίν της. Περιέργως, προκύπτει σχεδόν µια ταύτιση µε τη σηµερινή πραγµατικότητα, έτσι ώστε ο θεατής να σκεφτεί προβλήµατα και καταστάσεις που µας αφορούν.
To Δέντρο είναι µια περίεργη ιστορία που εκτυλίσσεται στη διάρκεια µιας µέρας. Όνειρο και πραγµατικότητα αντιµέτωπα. Το «αλλού» παίζει το παιχνίδι του «εδώ» και το «άλλοτε» το παιχνίδι του «τώρα». Λίγο Μπέκετ, λίγο Ιονέσκο. Λίγο Το µάθηµα, λίγο Α, οι ευτυχισµένες µέρες. Δύο µεσήλικοι άντρες στη µέση του πουθενά, ένα δέντρο, ένα ποτιστήρι και µια αδιάκοπη παρέλαση ανθρώπων που δείχνουν σχετικοί ή άσχετοι. Έως που πέφτει η νύχτα.
Ιστορίες ποδηλασίας
Ιστορίες ποδηλασίας, γραµµένες από τη Μαρία Λαϊνά, µε το πεντάλ της να γυρίζει µε λεπτοφυή ήχο, παρόµοιο µε της παλιάς ηλεκτρικής γραφοµηχανής.
Πενήντα επιφυλλίδες µε τον τίτλο «Πεντάλ», γραµµένες στο διάστηµα 2009-2011, για το ένθετο «Βιβλιοθήκη» της εφηµερίδας Ελευθεροτυπία. Σχολιασµός της τότε επικαιρότητας (που περιέργως παραµένει πλειστάκις, αν όχι πάντα, επίκαιρη) µε ευθέως και αντιστρόφως ανάλογη παράθεση ποιηµάτων και αποσπάσµατα πεζογραφίας. Οµορφιά και ασχήµια. Ενίοτε σαρκασµός και γέλιο. Ο χρόνος σαν σε ακίνητη ισορροπία. Σπαρταριστή!
Πηγή: Εκδόσεις Πατάκη
