Πράγματι οι Πανελλήνιες είναι ένας ακόμη αγώνας, στην ζωή ενός μαθητή, ένας αγώνας από τους πολλούς που θα κληθεί να δώσει σε ολόκληρη την ζωή του. Ως ένας πρώην μαθητής πλέον, που αγωνίστηκε 7 φορές σε αυτόν τον αγώνα, 7 συνεχόμενες φορές για να κατακτήσει το όνειρο του την ιατρική μπορώ να πω ότι είναι ζόρικος αγώνας αλλά μακάρι να ήταν μόνο αυτός σε όλη την ζωή. Προτού όμως φτάσω να σου μιλήσω εσένα φίλε μαθητή και εσένα αγαπητέ γονέα που το παιδί σου μπορεί να δίνει αύριο ή σε ένα χρόνο ή σε μερικά χρόνια, μάθημα στις Πανελλήνιες, θα αναλύσω μερικά πράγματα για την ψυχολογία γύρω από αυτές τις εξετάσεις.
Πανελλήνιες: Ψυχοκοινωνική ανάλυση
Δυστυχώς οι Πανελλήνιες έχουν γίνει κάτι σαν ένα μεγαλεπήβολο τέρας για πολλούς μαθητές και σε αυτό ρόλο έχουν τόσο οι γονείς όσο και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης καθώς και τα στερεότυπα που υπάρχουν ακόμα στην κοινωνία γύρω από την εκπαίδευση και το επάγγελμα ενός ανθρώπου. Πρώτο που πρέπει να αναφερθεί εδώ, είναι τα μέσα μαζικής ενημέρωσης τα οποία ειδικά λίγες μέρες πριν τις εξετάσεις αλλά και για πολλές ακόμα μέρες μετά, χρησιμοποιούν μεγάλο χρόνο των δελτίων ειδήσεων τους, κάνοντας αναλύσεις επί αναλύσεων για τα θέματα, μιλώντας για το πόσο δύσκολο ή εύκολα ήταν, επιβαρύνοντας όμως ψυχολογικά πολλούς μαθητές και γονείς με αυτό τον τρόπο. Αυτή η τακτική όμως δεν βοηθάει, διότι αυξάνει το άγχος των γονέων και παιδιών καθώς επίσης δημιουργεί την συνθήκη ότι οι πανελλήνιες είναι κάτι το τόσο σπουδαίο γεγονός που συμβάλει ακόμα περισσότερο στο άγχος των μαθητών.
Δεύτερο που πρέπει να αναφερθεί εδώ είναι ο ρόλος των κοινωνικών στερεοτύπων γύρω από την εκπαίδευση, τις θέσεις στα Πανεπιστήμια και τα επαγγέλματα. Γενικά στην ελληνική κοινωνία όπου έχω ζήσει ο τίτλος σπουδής ενός ανθρώπου, παίζει μεγάλο ρόλο για την κοινωνική του θέση. Μπροστά σε αυτό τον τίτλο μπορεί να παραλειφθεί η συμπεριφορά ενός ανθρώπου αλλά και πολλά ελαττώματα του, χωρίζοντας έτσι τους πολίτες με τίτλους γιατρών ή δικηγόρων από άλλους που μπορεί να έχουν τελειώσει ηλεκτρολόγοι ή μηχανικοί αυτοκινήτων. Το κάθε επάγγελμα έχει την αρετή του και δυστυχώς ή ευτυχώς (θα έλεγα ευτυχώς), ένας άνθρωπος δεν μπορεί να ασκεί και να μάθει όλα τα επαγγέλματα, θα χρειαζόταν άπειρο χρόνο κάτι το οποίο με βάση τους φυσικούς νόμους δεν υπάρχει. Ναι το κάθε επάγγελμα είναι χρήσιμο, είναι χρήσιμο γιατί βοηθάει το ένα το άλλο ώστε να μπορεί η κοινωνία να επιβιώνει αλλά και να αναπτύσσεται. Όπως σε μια ομάδα ποδοσφαίρου χρειάζονται ο τερματοφύλακας, οι αμυντικοί, οι μέσοι και οι επιθετικοί προκειμένου να παίζει αποτελεσματικά, έτσι και στην κοινωνία χρειάζονται όλα τα επαγγέλματα προκειμένου να προχωράει αρμονικά.
Ο τρίτος παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει τους μαθητές ως προς τις Πανελλήνιες είναι οι ίδιοι οι γονείς. Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους οι γονείς μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τους μαθητές στην περίοδο των Πανελληνίων. Καταρχήν μπορεί να αγχώνονται, μεταφέροντας στα παιδιά τους αυτό το άγχος μέσω πολλών ερωτήσεων για το πως πήγε το κάθε μάθημα. Δεύτερον μπορεί να κλιμακώνουν την ένταση και να μιλάνε άσχημα στο παιδί τους με υποτιμητικές φράσεις (είσαι άχρηστος, δεν θα καταφέρεις ποτέ τίποτα). Τρίτον μπορεί να πιέζουν το παιδί τους να πετύχει υψηλές βαθμολογίες μόνο και μόνο για να το δουν να εκπληρώνει ένα δικό τους ανεκπλήρωτο όνειρο ή για να το δουν να λαμβάνει μια από τις θέσεις στις πρωτοκλασάτες σχολές του Πανεπιστημίου, πρωτοκλασάτες όπως ορίζουν τα κοινωνικά στερεότυπα που αναφέρθηκα πιο πάνω.
Ψυχολογική ανάλυση των μαθητών
Όσων αφορά τους μαθητές, θα έλεγα έχοντας βιώσει αυτή την διαδικασία αρκετές φορές μαζί τους, ότι κυριαρχεί το αίσθημα του άγχους, η αγωνία για τα θέματα, η αβεβαιότητα του τι βαθμό μπορεί θα πάρουν και πως θα καθορίσει το μέλλον τους αυτό καθώς και ο φόβος της αποτυχίας. Όλα αυτά συνθέτουν ένα δυνατό κράμα το οποίο μπορεί να επηρεάσει την απόδοση του μαθητή με πολλαπλούς τρόπους. Καταρχήν το άγχος και ο φόβος της αποτυχίας είναι βαθιά συνδεδεμένα και αλληλένδετα δημιουργώντας μια φοβία η οποία ονομάζεται φοβία των εξετάσεων. Αυτή η φοβία ενισχύεται από την αβεβαιότητα των αποτελεσμάτων αλλά και λόγο της πρωτόγνωρης συνθήκης που έχει να αντιμετωπίσει ο κάθε μαθητής. Τα συμπτώματα εκδήλωσης της φοβίας ποικίλουν με κύρια χαρακτηριστικά τους αυξημένους καρδιακούς παλμούς, την εφίδρωση, τις κοφτές αναπνοές, την αναταραχή στο στομάχι, την τάση προς έμετο αλλά και σε πιο ακραίες περιπτώσεις την λιποθυμία του/της μαθητή/-ας, τα οποία βεβαίως, ταιριάζουν με τα χαρακτηριστικά εκδήλωσης των περισσοτέρων φοβιών.
Πως να καταπολεμηθεί η αντίδραση φόβου στον οργανισμό των υποψήφιών.
Είναι γνωστό ότι όπου υπάρχει μια δύσκολη κατάσταση υπάρχει και λύση. Ειδικότερα όσον αφορά τον φόβο των υποψηφίων στις Πανελλήνιες αυτός μπορεί να καταπολεμηθεί. Αρχικά ο κάθε υποψήφιος πρέπει να συνειδητοποιήσει γιατί φοβάται, τι είναι αυτό το τόσο μεγάλο που διακυβεύεται για αυτόν/αυτήν σε αυτή την εξέταση. Αυτό θα τον βοηθήσει ώστε να βρει από που πηγάζει το άγχος που συνδέεται με τον φόβο. Έπειτα μπορεί να υπενθυμίσει στον εαυτό του, ότι έχει κάνει έναν ολόκληρο αγώνα με διάβασμα, διαγωνίσματα και ασκήσεις, που έχει λύσει ο οποίος αγώνας τον βοήθησε να φτάσει ως εδώ και του έχει δώσει κάποια εφόδια. Επιπλέον μπορεί να μιλήσει με τους ανθρώπους που εμπιστεύεται πιο πολύ ώστε να εξωτερικεύσει τα συναισθήματα που του αφήνουν μια δυσάρεστη γεύση και του μπλοκάρουν το μυαλό. Ακόμα μια τεχνική που εφάρμοζα εγώ σε εμένα και πετύχαινε είναι ότι έλεγα στον εαυτό μου ότι πάω ακόμα μια βόλτα, λίγο πρωινή βόλτα αλλά μια ακόμα βόλτα. Μια βόλτα σε κάτι άγνωστο που όμως μπορεί να μου φέρει κάτι που θέλω, την σχολή που θέλω. Όντως σε τέτοιες καταστάσεις ο άνθρωπος χρειάζεται να μετατοπίζει το βάρος τον σκέψεων του προς μια θετική σκοπιά, μια σκοπιά που δεν λέει θα αποτύχεις, αλλά λέει μπορεί και να πετύχεις, μπορεί να κατακτήσεις το όνειρο σου.
Μερικές επιπλέον συμβουλές για τους μαθητές.
Ανά τα χρόνια που έδινα και εγώ ο ίδιος Πανελλήνιες διδάχθηκα, έψαξα και εφάρμοσα ορισμένα πράγματα που με βοήθησαν ώστε να μένω ήρεμος και να πηγαίνω να δίνω μάθημα στην καλύτερη πνευματική κατάσταση. Οπότε εδώ είναι μερικές συμβουλές που δεν είναι πανάκεια αλλά μπορεί κάποια να σας φανεί χρήσιμη.
1) Δεν έτρωγα βαριά φαγητά τις ημέρες πριν την κάθε εξέταση, κυρίως έτρωγα υδατάνθρακες(ψωμί και μακαρόνια), συν πιπεριές για την βιταμίνη C και έπινα πολλά νερά.
2) Το διάβασμα μου σταμάταγε στις 8 με 9 το βράδυ ώστε να ξεκουραστεί ο εγκέφαλος.
3) Έβγαινα κάποια μικρή βόλτα με τα πόδια ή για να δω κάποιον φίλο αλλά κοντά στο σπίτι μου ώστε να μην ξοδεύω άσκοπα χρόνο έξω. (αυτό κυρίως το έκανα άμα τελείωνα το διάβασμα στις 6 ή 7 το απόγευμα).
4)Δεν έμπαινα καθόλου σόσιαλ, από την άλλη έπαιζα για κάποια ώρα ηλεκτρονικό και μετά μέχρι να κοιμηθώ έβλεπα κάποια σειρά ή ταινία που μου άρεσε ή άκουγα μουσική.
5)Για πρωί έτρωγα μήλο που έχει και ζάχαρη αλλά και είναι διεγερτικό όπως ο καφές, συν ψωμί με ταχίνι για επιπλέον ενέργεια.
6) Στην διαδρομή μου για το σχολείο άκουγα την αγαπημένη μου μουσική.
7)Έπιανα συζήτηση στο σχολείο, μιας και έχω δώσει 7 φορές, με άγνωστα σε εμένα παιδιά σε θέματα περί ανέμων και υδάτων αλλά όχι για την εξέταση.
8)Είχα πάντα μαζί κομπολόι ώστε να ξεσπάω κάπου την όποια νευρικότητα αισθανόμουν.
9)Δεν σκεφτόμουν καθόλου πως θα είναι τα θέματα απλά περίμενα και μίλαγα αν είχα την ευκαιρία ή σκεφτόμουν πράγματα που θα ήθελα να κάνω και με ευχαριστούσανε.
10)Την ώρα της εξέτασης μερικές φορές σταμάταγα για ένα ή δύο λεπτά να σκέφτομαι έπαιρνα βαθιές ανάσες και άδειαζα εντελώς το μυαλό μου, βοηθάει στα πολύπλοκα θέματα.
11)Πολλές φορές τύχαιναν ασκήσεις τις οποίες δεν είχα ξαναλύσει ποτέ ούτε κάτι παρόμοιο έστω, οπότε τις έσπαγα σε μικρά κομμάτια (αναφέρομαι σε ασκήσεις μαθημάτων όπως η Φυσική, Βιολογία, Χημεία) και πήγαινα να τις λύσω έχοντας κατά νου όλα τα πιθανά συστήματα λύσεων που είχα εφαρμόσει αλλά και την πιθανότητα (στην Βιολογία αυτό) να είναι κάτι λίγο πρωτόγνωρο.
Μερικές συμβουλές προς τους γονείς.
Αγαπητέ γονέα, ως ένας πρώην μαθητής που έχει περάσει από την θέση όπου αύριο ή σε μερικά χρόνια θα περάσει το παιδί σου άκουσε σε παρακαλώ τι έχω να σου πω, όχι μόνο από την δικιά μου ψυχοσυναισθηματική εμπειρία με τις Πανελλήνιες αλλά και από τις εμπειρίες φίλων.
1)Αυτές τι μέρες που είναι οι εξετάσεις μην πιέσεις το παιδί σου να διαβάσει, ότι διάβασε όλη την χρονιά, αυτό και θα του μείνει. Ακόμα και αν δεν διάβαζε τόσο, άσε το να δει τις συνέπειες αυτής του της πράξης, μπορεί να μην έχει καμία συνέπεια και να γράψει καλό βαθμό, ποτέ δεν ξέρεις.
2)Μην πιέσεις το παιδί σου να διαλέξει κάποια σχολή που δεν θέλει. Έχω φίλους που έβγαλαν καλούς βαθμούς και γονείς τους πίεσαν να πάνε ιατρική την οποία παράτησαν έπειτα από 3 μήνες, δεν αξίζει να χάνεται μια θέση από ένα παιδί που μπορεί να την ήθελε περισσότερο.
3)Μην δημιουργήσεις ένταση στο σπίτι αυτές τις μέρες για οποιοδήποτε θέμα, γιατί αυτή η ένταση περνάει και στο παιδί και του γεμίζει το μυαλό με πράγματα που δεν θα το βοηθήσουν σε τίποτα.
4)Μίλα με το παιδί σου για τον τρόπο που θέλει και αν θέλει να συζητάτε το τι έκανε στο κάθε μάθημα που έδωσε, μην το πιέσεις με πολλές ερωτήσεις και κυρίως μην αρχίσεις να του μιλάς άσχημα εφόσον πιστεύει ότι δεν έγραψε καλά.
5)Πάνω από όλα όμως αγκάλιασε το παιδί σου ότι και αν κάνει, δώσε του αγάπη και θαλπωρή, όλα τα παιδιά την έχουν ανάγκη όσο δυνατά και αν λένε ότι είναι.
Θυμήσου ότι για την μέχρι τώρα ζωή του, αυτός ο αγώνας είναι μεγάλος ή από τους μεγάλους, είναι σαν ένας τελικός που μπορεί να οδηγήσει το παιδί σου σε μια νέα αρχή.
Ένας διαφορετικός επίλογος.
Όσων αφορά τις παραπάνω ψυχολογικές αναλύσεις να αναφέρω ότι δεν είναι όλοι οι γονείς έτσι, ούτε αντιμετωπίζουν όλα τα παιδιά με τον ίδιο τρόπο τις πανελλήνιες. Το θέμα είναι να υπάρξει ένας διάλογος μεταξύ γονέων και παιδιών και να μπουν σαφή όρια για το πως επιθυμούν τα παιδιά, να επικοινωνούν τα αποτελέσματα που έβγαλαν με τους γονείς, ώστε να υπάρχει η καλύτερη δυνατή διαχείριση της πίεσης αλλά και του ενδεχόμενου άγχους. Ότι αποτέλεσμα και να βγει να θυμάστε αυτό που είπα παραπάνω, φέρνει μια νέα αρχή, μια νέα πορεία, σε κάτι άγνωστο. Σε εμένα δεν έφερε την Ιατρική αλλά την ψυχολογία που εν μέρει ήταν αυτό που ήθελα να σπουδάσω αφού η ειδικότητα που ονειρευόμουν ήταν η ψυχιατρική. Εξάλλου, όπως λέει και ο Καβάφης , το ταξίδι είναι που έχει την αξία, όχι τόσο ο προορισμός. Για αυτό επικεντρωθείτε στον αγώνα σας αύριο και τις επόμενες μέρες, και που ξέρετε μπορεί να σας βγάλει σε ταξίδια που δεν τα είχατε φανταστεί.
Βιβλιογραφικές αναφορές:
7 ways to deal with your fear of failure. Students. (2018). Retrieved 31 May 2022, from https://www.ucl.ac.uk/students/news/2018/may/7-ways-deal-your-fear-failure.
Guy-Evans, O. (2022). What Is Fear?. Simplypsychology.org. Retrieved 31 May 2022, from https://www.simplypsychology.org/what-is-fear.html.
Maximilian, L. (2017). Fear of exams can be overcome, psychologist says. Medicalxpress.com. Retrieved 31 May 2022, from https://medicalxpress.com/news/2017-01-exams-psychologist.html.
