You are currently viewing Τσιμπούρια: τι πρέπει να κάνω αν τσιμπήσει εμένα ή τον σκύλο μου;

Η άνοιξη και το καλοκαίρι είναι περίοδοι που τα παράσιτα βρίσκονται σε μεγάλους πληθυσμούς, μαζί τους και οι κρότωνες. Μπορούν να βρεθούν σε διάφορα μέρη, ειδικά σε χώρους με πυκνή βλάστηση, όπως πάρκα κ.α. Τα τσιμπούρια ή κρότωνες είναι παράσιτα που ανήκουν στην κατηγορία των αραχνίδων. Είναι γνωστά στους περισσότερους, κυρίως ιδιοκτήτες σκύλων, καθώς είναι πολύ συχνά παρατηρούμενα σε αυτούς. Με το τσίμπημά τους απομυζούν αίμα, προκαλώντας αναιμία, αλλά μεταφέρουν και ασθένειες. Υπάρχουν δύο είδη κροτώνων: οι μαλακοί και οι σκληροί.

Μαλακοί κρότωνες

Οι μαλακοί κρότωνες επιβιώνουν όλο τον χρόνο, χωρίς να παρουσιάζουν ιδιαίτερη έξαρση τους ζεστούς μήνες του έτους. Είναι πολύ ανθεκτικοί στο περιβάλλον και μπορούν να παραμείνουν χωρίς τροφή για 5 χρόνια. Ζουν έως και 10 χρόνια (στην Ρωσία παρατηρήθηκε κρότωνας 20 ετών) και δεν παραμένουν πάνω στον ξενιστή τους μετά την αποζύμηση αίματος, αλλά καταφεύγουν στο περιβάλλον (π.χ. μέσα σε ορνιθώνες). Παρασιτούν κυρίως πτηνά (όρνιθες, περιστέρια) αλλά και τον άνθρωπο.

Το πιο συχνά παρατηρούμενο γένος μαλακών κροτώνων είναι το Ornithodoros, το οποίο προκαλεί μετάδοση σπειροχαιτών (βακτήρια) και συγκεκριμένα του βακτηρίου Borrelia. Το βακτήριο αυτό προκαλεί στον άνθρωπο μια ασθένεια που ονομάζεται Μπορελλίωση ή νόσο Λάιμ (Lyme diseases). Τα συμπτώματά της, στα αρχικά στάδια, περιλαμβάνουν: ερύθημα στο σημείο νύξης του κρότωνα, το οποίο παρουσιάζει χαρακτηριστική μετανάστευση στην πορεία της νόσου, πυρετό, πονοκέφαλο και κόπωση. Αν δεν πραγματοποιηθεί kατάλληλη θεραπεία μπορεί να οδηγήσει σε μόλυνση των αρθρώσεων, της καρδίας και του νευρικού συστήματος.

Ornithodoros hermsi- πριν και μετά την απομύζηση αίματος

Στην Ελλάδα υπάρχει μία έντονη διαφωνία σχετικά με την παρουσία ή όχι του νοσήματος. Βέβαια, μία μελέτη του 2022, που διενεργήθηκε από μέλη του ινστιτούτου Παστέρ, απέδειξε δύο τουλάχιστον οροθετικά άτομα μολυσμένα από το Borrelia afzelii στη χώρα μας.

Σκληροί κρότωνες

Οι σκληροί κρότωνες από την άλλη παρουσιάζουν υπερανάπτυξη των πληθυσμών τους κατά την διάρκεια κυρίως του καλοκαιριού. Ο άνθρωπος και οι σκύλοι κινδυνεύουν από τους κρότωνες των γένων: Ixodes, Hyaloma και Rhipicephalus.

Ιογενής εγκεφαλίτιδα από κρότωνες

Οι κρότωνες του γένους Ixodes και συγκεκριμένα ο Ixodes ricinus είναι υπεύθυνος για την ασθένεια της ιογενούς εγκεφαλίτιδας από κρότωνεςTBE– Tick Borne Encephalitis) στον άνθρωπο. Πρόκειται για έναν ιό που συνήθως παρουσιάζει ήπια συμπτώματα, όμοια με εκείνα της γρίπης στη 1η φάση της λοίμωξης, ενώ στην 2η σε ποσοστό 25% εκδηλώνονται και συμπτώματα από το κεντρικό νευρικό σύστημα, δηλαδή μηνιγγίτιδα/ μηνιγγοεγκεφαλίτιδα συνήθως με ήπια συμπτώματα .

Χάρτης εξάπλωσης του παρασίτου Ixodes ricinus , σύμφωνα με στοιχεία του Μάρτιου 2022.

Ειδική θεραπεία δεν υπάρχει και τα άτομα που παρουσιάζουν έντονα συμπτώματα παραπέμπονται στο νοσοκομείο. Κάποιοι ασθενείς αναρρώνουν πλήρως, σε αντίθεση με άλλους που υποφέρουν από μακροχρόνια συμπτώματα της νόσου όπως κόπωση, πονοκέφαλος, διαταραχές συγκέντρωσης, διαταραχές μνήμης, συναισθηματική αστάθεια, τρόμο, διαταραχές ισορροπίας. Τέλος, καλό θα ήταν να αναφερθεί η ύπαρξη εμβολίου, το οποίο προλαμβάνει την σοβαρή νόσο και συστήνεται σε άτομα που θα ταξιδεύσουν στην φύση και σε κυνηγούς τους καλοκαιρινούς μήνες.

Αιμορραγικός πυρετός Κριμαίας- Κονγκό

Οι κρότωνες του γένους Hyalomma μεταφέρουν επίσης παθογόνα. Έχουν ενοχοποιηθεί για την μετάδοση του αιμορραγικού πυρετού Κριμαίας- Κονγκό όπως και για μπαμπεζίωση, τελεϊλαρίωση και αναπλάσμωση. Η νόσος του αιμορραγικού πυρετού είναι μία σοβαρή ιογενής νόσος, η οποία συνοδεύεται από υψηλή θνησιμότητα και κίνδυνο ενδονοσοκομειακής μετάδοσης. Στα συμπτώματά της περιγράφονται αιφνίδια εμφάνιση πονοκεφάλου, πόνου στις αρθρώσεις και στη μέση, με ταυτόχρονη εμφάνιση μυαλγίας, πόνου στην κοιλιά και εμέτου. Η νόσος εξελίσσεται με πετέχειες και εκχυμώσεις, αιμορραγία από την μύτη, το γαστρεντερικό, το ουροποιητικό, το αναπνευστικό και την μήτρα. Μπορεί επιπλέον να παρουσιαστεί ηπατική νέκρωση. Η θεραπεία είναι συμπτωματική και οι περισσότεροι ασθενείς καταλήγουν μεταξύ 10-20 ημερών.

Χάρτης εξάπλωσης του παρασίτου Hyalomma marginatum, σύμφωνα με στοιχεία του Μάρτιου 2022.

Μπαμπεζίωση

Οι κρότωνες του γένους Rhipicephalus (αλλά και οι παραπάνω) είναι υπεύθυνοι για πλήθος σοβαρών ασθενειών στους σκύλους. Πρώτη θα αναφερθεί η μπαμπεζίωση. Τα Babesia canis και B. gibsoni είναι υπεύθυνα για την μπαμπεζίωση στο σκύλο. Πρόκειται για μια πρωτοζώωση στην οποία τα πρωτόζωα εισβάλλουν και πολλαπλασιάζονται στα ερυθροκύτταρα του σκύλου καταστρέφοντάς τα. Πιθανά συμπτώματα που εμφανίζονται στην οξεία φάση αποτελούν: ο πυρετός, η αιμοσφαιρινουρία (παρατηρείται σκουρόχρωμο ούρο), ανορεξία, απάθεια, πρησμένοι λεμφαδένες, ωχροί βλεννογόνοι ή ίκτερος και σπληνομεγαλία. Η διάγνωσή της μπορεί να γίνει εύκολα με ειδικά τεστ στο κτηνιατρείο, αλλά και με πιο ειδικές μεθόδους και η θεραπεία της περιλαμβάνει την χρήση ενός αντιπαρασιτικού και λόγω της κακής κατάστασης του ζώου συνήθως και συμπτωματική θεραπεία όπως και μετάγγιση αίματος.

Ερλιχίωση

Άλλο ένα κρωτογενές νόσημα στους σκύλους και σπανιότερα στις γάτες αποτελεί η ερλιχίωση. Η ερλιχίωση είναι νόσημα και του ανθρώπου, με ολοένα και περισσότερα κρούσματα να καταγράφονται από το 2008 και έπειτα στις Η.Π.Α., ενώ δεν υπάρχει παρόμοια τάση αύξησης στην Ευρώπη. Ο κρότωνας που είναι υπεύθυνος για την ερλιχίωση του ανθρώπου είναι ο Ixodes ricinus ενώ ο μικροοργανισμός που απομονώνεται συνήθως είναι Ehrlichia (Anaplasma) phagocytophila. Τα συμπτώματα είναι μη ειδικά και περιλαμβάνουν πυρετό, πονοκέφαλο, ναυτία, ρίγος, νυχτερινές εφιδρώσεις, μερικές φορές πυρετό και κόπωση μεγάλης χρονικής διάρκειας. Εργαστηριακά διαπιστώνεται θρομβοκυτταροπενία. Συνήθως αυτοϊάται και δεν παρουσιάζει συμπτώματα. Ειδάλλως αντιμετωπίζεται με την χορήγηση αντιβιοτικού για αρκετό χρονικό διάστημα, περίπου 2 εβδομάδες.

Ερλιχίωση στον σκύλο

Αντίθετα η ερλιχίωση στον σκύλο είναι πολύ σοβαρό νόσημα. Υπεύθυνος για την μετάδοση της νόσου στον σκύλο είναι ο κρότωνας Rhipicephalus sanguineous και ο μικροοργανισμός που την προκαλεί ονομάζεται Εrlichia canis. Τα συμπτώματα που παρουσιάζει ένας μολυσμένος σκύλος είναι επίσης μη ειδικά και περιλαμβάνουν πυρετό, αδιαθεσία απώλεια βάρους και αιμορραγική διάθεση. Ομοίως στις εργαστηριακές εξετάσεις παρατηρείται έντονη θρομβοκυτταροπενία. Υπάρχουν και γι΄ αυτή την νόσο ειδικά γρήγορα τεστ που γίνονται σε επίπεδο κτηνιατρείου, αλλά χρειάζεται να συνοδεύονται τουλάχιστον από μία εξέταση αίματος (για τον αριθμό των αιμοπεταλίων). Η αντιμετώπισή της περιλαμβάνει την χορήγηση αντιβίωσης για 4 συνεχόμενες εβδομάδες. Ίσως το ζώο χρειαστεί και υποστηρικτική θεραπεία λόγω της έντονης θρομβοκυτταροπενίας και των γενικών συμπτωμάτων π.χ. μετάγγιση αίματος.

Χάρτης εξάπλωσης του παρασίτου Rhipicephalus sanguineus, σύμφωνα με στοιχεία του Μάρτιου 2022.

Τέλος πολύ σημαντική είναι η πρόληψη του νοσήματος, η οποία είναι όμοια για όλα τα κροτωγενή νοσήματα του σκύλου. Αυτή επιτυγχάνεται με την χρήση αντιπαρασιτικών σκευασμάτων (αμπούλες, κολάρα, χάπια) ανάλογα με τις οδηγίες του κτηνιάτρου. Επίσης καλό θα ήταν μετά από κάθε βόλτα να ελέγχεται ο σκύλος για την παρουσία παρασίτων στο τρίχωμά του. Ο έλεγχος θα πρέπει να περιλαμβάνει και τα αφτιά, τις μασχάλες, τα σημεία εσωτερικά των ποδιών και κάτω από το κολάρο.

Πρόληψη των κροτογενών νοσημάτων για τον άνθρωπο

Πώς μπορείτε να αποφύγετε την επαφή με τους κρότωνες; Γενικά η πιθανότητα να έρθει κανείς σε επαφή με κάποιον κρότωνα αυξάνεται όταν βρίσκεται στην φύση ή σε χώρους με αρκετή βλάστηση. Οι κρότωνες δεν έχουν την ικανότητα πηδάνε ούτε πετάνε, αλλά σκαρφαλώνουν στον ξενιστή τους. Παρακάτω περιγράφονται, σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, ορισμένα μέτρα που θα πρέπει να λάβει κανείς υπόψη του όταν βρίσκεται στη φύση.

  • Κατάλληλη ενδυμασία: κλειστά παπούτσια, μακρύ παντελόνι και μακριές κάλτσες πάνω από το παντελόνι, ανοιχτόχρωμα ώστε να εντοπίζονται πιο εύκολα οι κρότωνες.
  • Χρήση εντομοαπωθητικών στο δέρμα και στα ρούχα: ανανέωση σύμφωνα με τον κατασκευαστή.
  • Πεζοπορία στο κέντρο των μονοπατιών σε λιβάδια και αποφυγή πυκνής βλάστησης ή στοίβες από χόρτα-φύλλα.
  • Ο εξωτερικός χώρος του σπιτιού να είναι απαλλαγμένος από πολλά χόρτα, φύλλα, κλαδιά κτλ.

Τι πρέπει να κάνω αν βρω ένα τσιμπούρι πάνω μου ή πάνω στο κατοικίδιό μου;

Καλό θα ήταν μετά από βόλτες στην εξοχή να ελέγχουμε για την παρουσία κροτώνων, ειδικά τα μικρά παιδιά. Αν βρούμε κάποιον κρότωνα αυτός πρέπει να απομακρυνθεί το συντομότερο δυνατόν. Η καλύτερη πρακτική γι’ αυτό είναι να καταφύγουμε στο πλησιέστερο νοσοκομείο ή κέντρο υγείας ή αν πρόκειται για κατοικίδιο στον κτηνίατρο. Η απομάκρυνση του τσιμπουριού γίνεται με ειδική λαβίδα, καθώς αν το τραβηχτεί λανθασμένα μπορεί να παραμείνουν στην πληγή τμήματα από τα στοματικά μόριά του. Στη συνέχεια θα πρέπει να ακολουθηθούν οι οδηγίες του εκάστοτε γιατρού ή κτηνιάτρου αντίστοιχα. Αν δεν υπάρχει η δυνατότητα να μεταφερθεί άμεσα το άτομο ή ζώο που φέρει τον κρότωνα σε κάποιον ειδικό τότε πρέπει να αφαιρεθεί με μεγάλη προσοχή και ήπιες κινήσεις σύμφωνα με τις οδηγίες που θα βρείτε παρακάτω.

Κατά την αφαίρεση απαιτείται η χρήση προστατευτικών γαντιών, γιατί υπάρχει πιθανότητα μόλυνσης. Για τον ίδιο λόγο δεν συμπιέζουμε, συνθλίβουμε ή τρυπάμε το σώμα του παρασίτου. Μετά την αφαίρεση συνηθίζεται να τοποθετείται σε πλαστικό ποτήρι γεμάτο με οινόπνευμα και χαρτί και να απορρίπτεται σε καλά δεμένη σακούλα.

Ορθή αφαίρεση κρότωνα.
  1. Χρησιμοποιούμε καθαρή λαβίδα, την οποία τοποθετούμε όσο πιο κοντά γίνεται στο κεφάλι του κρότωνα.
  2. Με ήπιες κινήσεις τραβάμε κάθετα προς τα πάνω, χωρίς να περιστρέφουμε την λαβίδα.
  3. Εφαρμόζουμε αλκοολούχο διάλυμα στην πληγή και ζητάμε την συμβουλή ειδικού άμεσα.
  4. Πλένουμε τα χέρια μας με σαπούνι και εφαρμόζουμε αλκοολικό διάλυμα.

Αν θέλετε να μάθετε από ποια άλλα παράσιτα κινδυνεύει το κατοικίδιό σας διαβάστε εδω.

Βιβλιογραφία

Βιβλίο: “Παρασιτικά νοσήματα των ζώων και του ανθρώπου. Πρωτοζωώσεις, ελμινθώσεις, αρθροποδώσεις.” Συγγραφέας : Χαραλαμπίδης, Στυλιανός Θ.
https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/rhipicephalus-sanguineus-current-known-distribution-march-2022
https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/ixodes-ricinus-current-known-distribution-march-2022
https://www.ecdc.europa.eu/en/tick-borne-encephalitis/facts/factsheet#:~:text=Tick%2Dborne%20encephalitis%20(TBE)%20is%20a%20human%20viral%20infectious,as%20a%20two%2Dphased%20illness.
https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/hyalomma-marginatum-current-known-distribution-march-2022
https://www.researchgate.net/figure/Figure-13-a-Rhipicephalus-sanguineus-sensu-lato-and-b-Rhipicephalus-sanguineus_fig12_273457957
https://www.researchgate.net/figure/Life-stages-of-Ixodes-ricinus-ticks-larvae-size-08-mm-A-nymphs-size-1215-mm_fig1_306094594
https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/ornithodoros
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2052297522000300#:~:text=year%20%5B3%5D.-,Suggestions%20that%20Lyme%20disease%20exists%20in%20Greece%20remain%20controversial%20and,the%20possibility%20of%20Borrelia%20spp.
https://www.cdc.gov/lyme/index.html
https://www.cdc.gov/relapsing-fever/transmission/index.html
https://www.cdc.gov/ehrlichiosis/symptoms/index.html
https://eody.gov.gr/wp-content/uploads/2019/07/egkefalitida.pdf
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7726666/#:~:text=The%20Hyalomma%20species%20of%20ticks,(CCHF)%20virus%20in%20humans.
https://eody.gov.gr/disease/aimorragikos-pyretos-krimaias-kongkocrimean-congo-hemorrhagic-fever-cchf/
https://www.cdc.gov/ticks/removing_a_tick.html

Στέλλα Τσιλιγιάννη

Είμαι η Στέλλα, απόφοιτος της κτηνιατρικής σχολής. Η επικοινωνία της επιστήμης είναι πολύ σημαντική για εμένα, γι' αυτό μέσα από τα άρθρα μου θα προσπαθώ να φέρω τον κόσμο πιο κοντά στις επιστήμες υγείας. Λατρεύω τον χορό και θεωρώ ότι είναι ένα μέσο έκφρασης. Στον ελεύθερό μου χρόνο, ασχολούμαι με την αστρονομία και την διαστημική.

Αφήστε ένα σχόλιο