Οπισθόφυλλο: Ασημένια Σαράφη, Ο παππούς δεν θα ψηφίσει φέτος (Κλειδάριθμος 2022)
Ήταν εξόχως ενδιαφέρον το καλοκαίρι του 2015: καλοκαίρι επάλληλων εκλογικών αναμετρήσεων και αντεγκλήσεων και πόλωσης, που πυροδοτούσαν παθιασμένες συζητήσεις, ξυπνούσαν ελπίδες που τελούσαν επί μακρόν σε λήθαργο, συσπείρωναν τους φίλους και τους ομοϊδεάτες σε κοινό μέτωπο, αναζωογονούσαν τη ρημαγμένη από την πολυετή κρίση καθημερινότητά μας. Και σκέφτηκα: τι ωραία που είναι κάθε που έρχονται οι εκλογές, να ανάψουν λίγο τα αίματα, να ξανασυλλαβίσουμε τα αιτήματά μας, να γίνουμε μέρος μιας κάποιας λύσης κι όχι μέτοχοι του επαναλαμβανόμενου προβλήματος. Και τότε θυμήθηκα τις εκλογές του 1981, οπότε και ήμουν παιδί που κοιτούσε και παρατηρούσε με έκπληξη και θαυμασμό – ενίοτε – το προεκλογικό τσίρκο των μεγάλων. Θα γράψω ένα μυθιστόρημα που να εκτυλίσσεται το καλοκαίρι του ’81, αποφάσισα. Θα επιχειρήσω αυτόν τον χρονικό αντιπερισπασμό, καθώς το σήμερα είναι καυτό και ζεματάει, αν πας να το πιάσεις με γυμνά χέρια.
Κι ούτε που είχα μεγάλες βλέψεις στην αρχή: να θυμηθώ τις γεύσεις των φαγητών που τρώγαμε, τα τραγούδια που ακούγαμε, να περιγράψω τα σπίτια όπου μέναμε και τα έπιπλά τους, τα σπαστά καναπεδάκια, τα κεντητά κάδρα και τα πορτ-μαντό, τις ασπρόμαυρες αντανακλάσεις των τηλεοράσεων στα τζάμια των καφενείων, την έξαψη του πρώτου έρωτα, τις κοινωνικές απαγορεύσεις και υπαγορεύσεις, να νοσταλγήσω γενναία σε προεκλογικό περιβάλλον, με άλλα λόγια, και, γιατί όχι;, να συγκινηθώ. Με το που εμφανίστηκαν όμως οι ήρωές μου, ένας ένας και μία μία και κάπως συνεσταλμένα στην αρχή, είδα πως έφεραν μαζί και τα τραύματά τους, που ήταν συνάμα τραύματα της εποχής τους και της χώρας ολόκληρης. Όφειλα να σκύψω να τα δω. Γιατί αν έπρεπε να μιλήσω για κείνους, έπρεπε πρωτίστως να μιλήσω και για τα τραύματά τους.
Ο Νικόλας, ας πούμε, είναι μόλις δεκαοχτώ χρονών και έχει μεγαλώσει χωρίς μητέρα. Πώς πέθανε η μητέρα του Νικόλα; Η γιαγιά Ρόη είναι πικρή. Γιατί; Στον παππού Νικόλα Περιστέρη δεν επιτράπηκε ποτέ να ψηφίσει, παρότι αφιέρωσε τη ζωή του στην πατρίδα του. Πώς ζούσαν οι πολιτικοί πρόσφυγες στην Τσεχοσλοβακία; Είναι δυνατή η Αλλαγή που ευαγγελίζεται ο χαρισματικός ηγέτης της Αντιπολιτεύσεως; Γιατί ο Τάκης δεν μιλάει ποτέ για το παρελθόν; Αποσιωπάται το ιστορικό τραύμα ή βρίσκει πάντα τον δρόμο και τον τρόπο να έρθει να μας βρει; Γιατί σιωπούν πεισματικά τα πληγωμένα παιδιά του Εμφυλίου; Ποιες εξελίξεις, ποια στοιχεία και γεγονότα διαμόρφωσαν την Ελλάδα της Μεταπολίτευσης, την απόληξη της οποίας είχα τη βεβαιότητα που ζούσαμε το καλοκαίρι του 2015; Μήπως στις μέρες μας βιώνουμε ένα τέλος εποχής, το τέλος, δηλαδή, της Μεταπολίτευσης, όπως διατείνονται μερικοί; Και εντέλει: αλλάζουν οι εκλογές τον κόσμο; Γιατί ασφαλώς και ο κόσμος πρέπει να αλλάξει.
Η Ιστορία εισχώρησε υποχρεωτικά και τυραννικά στην ιστορία μου, υπαγορεύοντας την εξέλιξη της πλοκής και τη μοίρα των ηρώων και των ηρωίδων μου με τρόπο που δεν επιδεχόταν και πολλές αντιρρήσεις. Κάπου κάπου, εντούτοις, ξέσφιγγε κάπως τη θαυμαστή της μέγγενη και μου έδινε το περιθώριο να αφεθώ σε κάποια περιγραφή, να υπαγορεύσω έναν οργασμό, να επιτρέψω μία εξομολόγηση, να διοργανώσω ένα πανηγύρι, να συνοδέψω τους ήρωές μου σε μία προεκλογική συγκέντρωση, να συμμετάσχω σε μία αφισοκόλληση, να επιτρέψω ακόμη και μια δολοφονία. Αλλά σαν τα ψάρια που όντας ακόμη στη θάλασσα δεν αντιλαμβάνονται ότι έχουν πιαστεί στα δίχτυα, σύντομα το δίχτυ θα έσφιγγε γύρω από τους ήρωές μου και θα τους έβγαζε στον ξηρό αέρα. Για τους ιδανικούς ψηφοφόρους του 1981 ίσως το παρόν μας να είναι ο ξηρός αυτός αέρας.
Και είναι τελικά η λογοτεχνία το σκάφανδρο που διαθέτουμε για να καταβυθιστούμε στην Ιστορία, να συλλογιστούμε σχετικά με την Ιστορία, να αντιληφθούμε την επενέργεια της Ιστορίας στις ζωές μας, να προτείνουμε, προπάντων, κάποιες ερμηνείες, που, αλίμονο, ποτέ δεν θα πρέπει να λάβουν τις διαστάσεις θέσφατων.
Γιατί ο μυθιστοριογράφος έχει, ευτυχώς, την ελευθερία να επιλέξει αυτή την ιστορική εποχή, και όχι μια άλλη, αυτούς τους ήρωες, και όχι κάποιους άλλους, αυτή την οπτική, κι όχι την εκ διαμέτρου αντίθετή της. Στις επιλογές του αυτές κρύβεται η δική του στάση / αλήθεια / αντιμετώπιση του κόσμου, εκ των πραγμάτων πολύτιμη, όχι όμως υποχρεωτική και δεσμευτική.
Σήμερα, λίγες μόλις μέρες μετά την έλευση του 2023, ενός έτους επίσης προεκλογικού, η περίπτωση του Τσέχου παππού, που δεν θα ψηφίσει ούτε φέτος, παίρνει χαρακτήρα πολύ επίκαιρο. Γιατί δεν θα ψηφίσει ο παππούς; με ρωτούν όσοι δεν έχουν διαβάσει το βιβλίο. Αποφεύγω να τους απαντήσω. Ο παππούς δεν θα ψηφίσει φέτος, εμείς όμως θα ψηφίσουμε οπωσδήποτε!, απαντώ. Γιατί ίσως οι εκλογές να μην αλλάζουν τον κόσμο, ή τουλάχιστον να μην τον αλλάζουν τόσο δραματικά όσο το έχουμε ανάγκη. Συμβαίνει, όμως, οι αιρετοί σε κάθε εκλογική περίσταση να καταλήγουν να έχουν το μπόι εκείνων που τους ψηφίζουν. Οπότε, αν ψηλώσουμε εμείς, ίσως τότε ψηλώσουν κι εκείνοι. Κι αυτό είναι ένα από τα πολλά
που μου έμαθε ο παππούς που δεν ψήφισε ποτέ.
Λίγα λόγια για την Ασημένια Σαράφη :
Η Ασημένια Σαράφη γεννήθηκε το 1973. Μεγάλωσε στον Άγιο Λαυρέντιο Πηλίου. Σπούδασε στο Τμήμα Φιλολογίας του Α.Π.Θ., με ειδίκευση στη Νεοελληνική Λογοτεχνία. Η μεταπτυχιακή διατριβή της εστιάζεται στη διαπλοκή μύθου και Ιστορίας στο πεζογραφικό έργο του Νίκου Μπακόλα. Εργάζεται ως φιλόλογος στη Μέση Εκπαίδευση. Έχουν κυκλοφορήσει τα βιβλία της: Το παράδοξο ταξίδι της εφηβείας της (νουβέλα, Καστανιώτης, 1998), Platanus Orientalis. Οι διακλαδώσεις μιας ασυνήθιστης ιστορίας (μυθιστόρημα, Πατάκης, 2003), Φεγγαράδα στο δέρμα (διηγήματα, Πατάκης, 2007 – υποψήφιο για τα βραβεία του περιοδικού Διαβάζω), Αρόδο (μυθιστόρημα, Πατάκης, 2011).
Η Ασημένια Σαράφη στο διαδίκτυο: https://www.facebook.com/asimenia.sarafi
Διαβάστε απόσπασμα του βιβλίου εδώ
