Ο Jean Piaget Ελβετός ψυχολόγος και ερευνητής ασχολήθηκε με την ανάπτυξη των παιδιών όσον αφορά την λογική σκέψη και γενικότερα την ανάπτυξη του εγκεφάλου τους. Αυτή η θεωρία διαφοροποίησε τον τρόπο που αντιμετωπίζονται πλέον τα παιδιά, καθώς μέχρι την εποχή του Piaget αυτά θεωρούνταν μια μικρή εκδοχή των μεγάλων ατόμων, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζονται αναλόγως. Η θεωρία της γνωστικής ανάπτυξης συμπεριλαμβάνει 4 στάδια ανάπτυξης τα οποία συνδέονται με διαφορετικές ηλικιακές περιόδους του παιδιού.
Τα 4 στάδια ανάπτυξης
Τα 4 στάδια της ανάπτυξης του ατόμου συμπεριλαμβάνουν το αισθησιοκινητικό στάδιο, το στάδιο της προ-λογικής σκέψης, το στάδιο της συγκεκριμένης λογικής σκέψης και το στάδιο της λογικής σκέψης.
Α) Αισθησιοκινητικό στάδιο
Το αισθησιοκινητικό στάδιο ανάπτυξης του ατόμου ξεκινάει από την γέννηση του ατόμου και ολοκληρώνεται περίπου στην ηλικία των 2 ετών. Αρχικά τα παιδιά από την γέννηση μέχρι την ηλικία των 2 μηνών μαθαίνουν να χρησιμοποιούν τα αντανακλαστικά τους. Επιπλέον από τον πρώτο μήνα ζωής τους έως τους 4 μήνες ζωής αρχίζουν να επεξεργάζονται τις πληροφορίες που λαμβάνουν από τα διάφορα όργανα του σώματος τους. Ακόμα αρχίζουν να αποκτούν συμπεριφορές που τους παρέχουν πρόσβαση σε ευχαρίστηση.
Στους 4 με 8 μήνες τα παιδιά αρχίζουν και επαναλαμβάνουν συμπεριφορές οι οποίες τους δίνουν πρόσβαση σε ευχάριστα ερεθίσματα. Στους 8 με 12 μήνες τα παιδιά αρχίζουν και συνδυάζουν κινήσεις προκειμένου να κατακτήσουν έναν στόχο που έχουν θέσει. Στους 12 με 18 μήνες τα παιδιά αρχίζουν να αποκτούν νέες κινήσεις και συμπεριφορές προκειμένου να αποκτήσουν αυτό που επιθυμούν. Από 18 έως 24 μηνών τα παιδιά αρχίζουν να μιλούν περισσότερο, να χρησιμοποιούν την νόηση τους προκειμένου να λύσουν διάφορα θέματα που τα προβληματίζουν, ενώ πλέον αρχίζουν και επιλέγουν με περισσότερο προσεκτικό τρόπο το πως θα πράξουν.
Β) Στάδιο της προλογικής σκέψης
Το στάδιο της προλογικής σκέψης ξεκινάει από τα 2 έτη και τελειώνει περίπου στα 7 έτη. Σε αυτό το στάδιο τα παιδιά αρχίζουν να μαθαίνουν περισσότερες λέξεις και να χτίζουν σταδιακά το λεξιλόγιο τους, ενώ βελτιώνουν σε μεγάλο βαθμό την γλωσσική τους επικοινωνία. Επιπρόσθετα το παιδί μαθαίνει να κατηγοριοποιεί τα αντικείμενα σε ομάδες, μπορεί να αναγνωρίζει αντικείμενα και να τα ονομάζει. Ακόμα τα παιδιά αυτής της ηλικιακής περιόδου σκέφτονται σε συμβολικό επίπεδο δίχως όμως να χρησιμοποιούν γνωστικές διεργασίες. Έτσι τα παιδιά μπορούν να αποδίδουν ιδιότητες σε αντικείμενα, οι οποίες δεν αντιστοιχούν στις πραγματικές τους ιδιότητες. Επιπλέον σε αυτό το στάδιο τα παιδιά τείνουν να βλέπουν τον κόσμο από την δική τους οπτική γωνία δίχως να αναγνωρίζουν την οπτική γωνία των άλλων.
Γ) Στάδιο συγκεκριμένης λογικής σκέψης
Το στάδιο της λογικής σκέψης εκτείνεται από την ηλικία των 7 έως αυτή των 11 ετών. Στο στάδιο αυτό τα παιδιά αρχίζουν να χρησιμοποιούν περισσότερο την λογική τους σκέψη όσον αφορά τα αντικείμενα και τις εμπειρίες τους. Η σκέψη τους αλλά και ο τρόπος που επικοινωνούν αρχίζει να γίνεται λιγότερο εγωκεντρική, με αποτέλεσμα να κατανοούν διαφορετικές απόψεις. Βεβαίως τα παιδιά σε αυτό το στάδιο μπορούν να επικεντρωθούν σε ένα ζήτημα, διότι δεν έχει αναπτυχθεί η πολυεπίπεδη σκέψη σε τόσο μεγάλο βαθμο. Παράλληλα αρχίζουν και αποδίδουν έμψυχες ιδιότητες σε άψυχα αντικείμενα όλο και λιγότερο. Ακόμα όσον αφορά τα αντικείμενα αρχίζουν και κατακτούν σε αυτό το στάδιο την έννοια της αντιστρεπτής μεταβολής του αντικειμένου από την αρχική του θέση καθώς και μπορούν πλέον να κατατάσσουν τα αντικείμενα με βάση παράγοντες όπως το ύψος, το σχήμα, το βάρος και το μέγεθος.
Επιπρόσθετα τα παιδιά σε αυτό το στάδιο αρχίζουν να καταλαβαίνουν τους αριθμούς καθώς και να εκτελούν περισσότερο σύνθετες μαθηματικές διαδικασίες. Αξίζει να αναφερθεί ότι τα παιδιά σε αυτό το στάδιο αποκτούν καλύτερες ικανότητες προσανατολισμού αλλά και υπολογισμού του χρόνου, ενώ μπορούν να διαβάσουν χάρτες και να βρουν τοποθεσίες που επιθυμούν να επισκεφθούν. Επίσης δεν κατανοούν ακόμη την έννοια της αντιστρεπτότητας. Για παράδειγμα αν τοποθετηθεί νερό από ένα ψηλό και λεπτό ποτήρι σε ένα χαμηλό και φαρδύ θα σκεφθούν ότι τα δύο ποτήρια περιέχουν διαφορετική ποσότητα νερού.
Δ) Στάδιο της λογικής σκέψης
Το στάδιο της λογικής σκέψης ξεκινάει από τα 12 έτη και φτάνει ως την εφηβεία καθώς και διατηρείται μετά από αυτήν. Κατά την διάρκεια αυτού του σταδίου το άτομο ξεκινάει να σκέφτεται με περισσότερη λογική και αρχίζει να κατανοεί αφηρημένες έννοιες. Επιπλέον το άτομο σε αυτό το στάδιο μπορεί να δημιουργεί υποθετικά συμπεράσματα καθώς και να εξετάζει διάφορα πιθανά σενάρια που μπορούν να σχετίζονται με μια κατάσταση. Επιπλέον τα άτομα σε αυτό το στάδιο μπορούν να απαντούν σε υποθετικές ερωτήσεις αλλά και διλλήματα που τυχόν υπάρχουν είτε από τα ίδια, είτε από το περιβάλλον τους. Έτσι λοιπόν τα παιδιά σε αυτό το στάδιο αρχίζουν και καταπιάνονται με θέματα όπως το τι είναι ηθικό, τι είναι σωστό, ενώ αρχίζουν και ασχολούνται με πολιτικά, κοινωνικά αλλά και φιλοσοφικά ζητήματα.
Συμπεράσματα για την θεωρία του Piaget
Για τον Piaget τα στάδια της ανάπτυξης των παιδιών δεν αποτελούν απλά στάδια συσσώρευσης πληροφοριών αλλά αποτελούν στάδια κατανόησης του κόσμου με μια διαφορετική σκοπιά, όσο εξελίσσεται ένα άτομο από την παιδική έως και την ενήλικη ζωή. Πράγματι όσο οι ανώτερες πνευματικές λειτουργίες του ατόμου εξελίσσονται, αυτό αρχίζει και κατανοεί περισσότερα πράγματα σχετικά με το περιβάλλον του, με τον εαυτό του και με τους γύρω του. Τα παιδιά λαμβάνουν συνεχώς γνώση από το περιβάλλον τους, αλλά αρχίζουν και την επεξεργάζονται με διαφορετικό τρόπο καθώς περνούν τα χρόνια και ωριμάζουν οι πνευματικές και εγκεφαλικές λειτουργίες τους. Για αυτό το λόγο άλλωστε κάτι που μπορεί να φαινόταν ακατανόητο για ένα παιδί σε ηλικία 7 ετών, να φαίνεται εντελώς διαφορετικό και κατανοητό στο ίδιο παιδί σε ηλικία 15 ετών. Όλα τα άτομα ως παιδιά περνούν λίγο έως πολύ από αυτά τα στάδια και με λίγο ρευστότερα όρια όσον αφορά την ηλικία, αλλά όχι με μεγάλες αποκλείσεις.
Επίλογος
Πράγματι η θεωρία του Piaget έχει επιστημονική και πρακτική εφαρμογή στις μέρες μας σε ένα μεγάλο βαθμό. Υπάρχουν βεβαίως και άλλε θεωρίες οι οποίες κάνουν λόγο για την ανάπτυξη των παιδιών των οποίων οι υποστηρικτές αλληλοσυγκρούονται μεταξύ τους και με αυτή του Piaget. Όμως η αλήθεια βρίσκεται κάπου στην μέση πάντοτε. Το θέμα όμως είναι όποια θεωρία και αν υποστηρίζει κάποιος ή κάποια να δίνει σε ένα παιδί το κατάλληλο περιβάλλον για να μεγαλώσει και να αναπτυχθεί με υγιή τρόπο. Γιατί τα πρότυπα που μαθαίνει και κατανοεί το παιδί μεγαλώνοντας διαδραματίζουν και αυτά ρόλο στις μελλοντικές του συμπεριφορές αλλά και στον τρόπο που θα αντιλαμβάνεται τον κόσμο, θα δρα και θα αλληλοεπιδρά με τα άλλα άτομα. Και είναι καιρός να αλλάξουν πολλά προκειμένου τα άτομα και η ανθρωπότητα συνολικά να έχουν ένα καλύτερο μέλλον. Όλα όμως μπορούν να γίνουν με υπομονή και επιμονή!
Βιβλιογραφικές Αναφορές:
Barrouillet, P. (2015). Theories of cognitive development: From piaget to today. Developmental Review, 38, 1–12. https://doi.org/10.1016/j.dr.2015.07.004
Huitt, W., & Hummel, J. (2003). Piaget’s theory of cognitive development. Educational psychology interactive, 3(2), 1-5.
McLeod, S. (2007). Jean Piaget’s theory of cognitive development.
Πηγές εικόνων:
